Një konflikt në rritje mes Kosovës dhe Serbisë po kërcënon të bëhet një krizë e madhe për SHBA-në dhe liderët perëndimorë, të cilët tashmë po i përgjigjen luftës më të madhe tokësore në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore.
Me një luftë të ndezur në Ukrainë, Uashingtoni po përpiqet të navigojë me shkathtësi në një seri përplasjesh të dhunshme dhe tensionesh në vlim e sipër në shtetin e pavarur të Kosovës, të cilat mbeten të pazgjidhura më shumë se një muaj pas shpërthimit të konfliktit, shkruan media amerikane “The Hill”.
Javën e kaluar, përplasja u përkeqësua pasi Serbia fqinje, e cila vendosi forcat e saj luftarake në gatishmëri të lartë, arrestoi tre policë kosovarë dhe injoroi thirrjet ndërkombëtare për t’i liruar ata. Kosova iu përgjigj arrestimit duke mbyllur kufijtë me Serbinë, raporton Klankosova.tv.
Ndërkohë, krerët e të dy vendeve po refuzojnë të negociojnë me njëri-tjetrin, duke shkaktuar një emergjencë në Ballkanin Perëndimor në momentin më të keq të mundshëm për liderët perëndimorë.
Jorn Fleck, drejtori i lartë i Qendrës për Evropën e Këshillit Atlantik, tha se konflikti mund të përkeqësohet, edhe pse ai është pak optimist se konflikti mund të zgjidhet diplomatikisht.
“Askush në Uashington, Bruksel, Paris, Berlin, nuk ka nevojë për një burim tjetër pasigurie apo konflikti të madh në Evropë”, tha Fleck. “Ka shqetësim të vërtetë për situatën”.
Disa analistë janë gjithashtu të shqetësuar se Rusia, e cila nuk e ka njohur kurrë pavarësinë e Kosovës dhe mban lidhje historikisht të ngushta me Serbinë, mund ta përdorë krizën për të përhapur më shumë dezinformata.
Moska, e cila nisi një pushtim të plotë të Ukrainës vitin e kaluar, ka akuzuar vazhdimisht NATO-n për kryerjen e mizorive pas ndërhyrjes në një luftë vdekjeprurëse midis Kosovës dhe Serbisë dekada më parë.
Mes tensioneve aktuale, ministri i Jashtëm rus Sergey Lavrov muajin e kaluar e quajti situatën “alarmante” dhe ia hodhi fajin Perëndimit.
“Një situatë e madhe shpërthyese po krijohet në zemër të Evropës”, tha Lavrov, sipas medias shtetërore ruse TASS. “Perëndimi ka hyrë në një rrugë të nënshtrimit total të të gjithë atyre që në çfarëdo mënyre shprehin mendimin e tyre”.
Kriza Kosovë-Serbi i ka rrënjët në nëntor të vitit të kaluar, kur zyrtarët e zgjedhur serbë dhanë dorëheqjen masivisht nga institucionet publike për të protestuar kundër ndalimit të targave të lëshuara nga Serbia.
Vitin e kaluar, Kosova zbatoi një ndalim të targave të lëshuara nga Serbia për qytete të caktuara të Kosovës, duke penalizuar serbët nëse në vend të tyre nuk përdornin targa të lëshuara nga Prishtina. Një marrëveshje u arrit në fund të nëntorit në të cilën Serbia nuk do të lëshonte targa makinash për qytetet e Kosovës dhe Prishtina do të ndalonte ri-regjistrimin e automjeteve, por një marrëveshje më e gjerë për këtë çështje dhe për të normalizuar raportet u dakordua vetëm në shkurt.
Një marrëveshje e ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian për normalizimin e raporteve dhe zgjidhjen e çështjeve u dakordua përkohësisht në shkurt; më pas, serbët bojkotuan zgjedhjet lokale në mars.
Kjo bëri që kryetarët shqiptarë të merrnin detyrën në katër komuna të mbizotëruara nga serbët në veri. Kandidatët fituan zgjedhjet me pjesëmarrje më të vogël se 4 për qind.
Zgjedhjet çuan në përleshje të dhunshme ndërmjet serbëve dhe policisë. Trupat e NATO-s, të autorizuara për të ruajtur sigurinë përmes një rezolute të Kombeve të Bashkuara, ndërhynë duke dërguar qindra trupa për të ruajtur paqen, raporton Klankosova.tv.
Forcat e KFOR-it po e frenojnë dhunën, por kanë bërë pak për të zbutur tensionet.
Serbia arrestoi tre policë kosovarë javën e kaluar, megjithëse është e paqartë nëse ata u futën thellë brenda Serbisë, siç pretendonte Beogradi, apo brenda Kosovës, siç pretendon Prishtina.
SHBA-ja ka bërë thirrje për lirimin e menjëhershëm të tyre, por presidenti serb Aleksandar Vuçiq thjesht i ka injoruar këto thirrje.
Të hënën, Presidenti Biden zgjeroi një deklaratë ekzistuese të emergjencës në Ballkanin Perëndimor, duke shprehur shqetësimin për “një kërcënim të pazakontë dhe të jashtëzakonshëm për sigurinë kombëtare dhe politikën e jashtme të Shteteve të Bashkuara” në rajon.
Shefi i politikës së jashtme të Bashkimit Evropian, Josep Borrell, tha të enjten se ai ka bërë thirrje për takime urgjente si me Vuçiqin ashtu edhe me kryeministrin e Kosovës Albin Kurti, por kjo ka të ngjarë të komplikohet nga fakti që të dy liderët hezitojnë të negociojnë me mirëbesim.
Vuçiq tha në një intervistë të enjten me një gazetë serbe se ai nuk do të takohej me Kurtin, duke argumentuar se “nuk ka kuptim të flas me të” dhe se qëllimi i Prishtinës ishte të dëbonte serbët nga Kosova.
Kurti tha në një fjalim këtë javë se ishte kundër luftës dhe i hapur për të biseduar me liderin serb, por ai gjithashtu akuzoi Beogradin se po përpiqet të kthejë kohën kur Kosova ishte nën kontrollin serb, para vitit 1999.
“Duket se qeveria në Beograd është në kërkim të një makine kohe”, tha ai. “Sulmi dhe rrëmbimi i oficerëve, gjuajtja me armë ndaj ushtarëve [kosovarë], dhuna ndaj gazetarëve, nuk do të tolerohet”.
Engjellushe Morina, një bashkëpunëtore e lartë e politikave me programin më të gjerë të Evropës në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, hodhi dyshime mbi çdo negociatë të menjëhershme sepse mosmarrëveshjet janë shumë më të thella se vetëm zgjedhjet.
Morina tha se ka besime të rrënjosura thellë në Kosovë nga të dyja palët, duke paraqitur pengesa të mëdha për diskutime.
“Unë mendoj se presidenti i Serbisë ende shpreson të mbajë kontrollin në veri dhe qytetarët në veri janë ushqyer me këtë iluzion për vite e vite e vite, se ata një ditë do të kthehen për të jetuar nën Serbinë”, tha Morina.
Ndërkohë, Morina tha se Prishtina “po e shtrin sovranitetin dhe integritetin e saj territorial deri në fund të kësaj pjese veriore të Kosovës”.
“Problemi me këtë proces dialogu për momentin është se ai nuk ofron asnjë lloj incentive të prekshme apo serioze për të dyja palët”, shtoi ajo, raporton Klankosova.tv.
Shqiptarët dhe serbët kanë një histori të gjatë dhe grindëse në Kosovë.
Analistët thonë se mënyra më e mirë për të zgjidhur situatën aktuale është rikthimi i serbëve në zyrat publike komunale, mbajtja e zgjedhjeve të reja dhe largimi i forcave policore të Prishtinës nga veriu i Kosovës. Dhe Serbia do të duhet të lirojë tre oficerët që ka arrestuar javën e kaluar.
Kelly Grieco, një anëtare e lartë me programin e ri-imagjinimit të strategjisë së madhe të SHBA-së në Qendrën “Stimson”, tha se ajo është optimiste se situata mund të zgjidhet pa një përplasje të madhe ushtarake.
Grieco përmendi përpjekjet për të rritur lidhjet me Beogradin nën administrimin e Bidenit dhe përvojën diplomatike të Christopher Hill, ambasadorit të SHBA-së në Serbi.
“Njerëzit e duhur janë në vend për të adresuar çështjen dhe unë mendoj se Bashkimi Evropian në veçanti ka një levë këtu”, tha ajo. “Edhe më shumë se NATO-ja, sepse Kosova dhe Serbia duan të hyjnë në Bashkimin Evropian”.
“Dhe kjo, sipas mendimit tim, është një burim i rëndësishëm levash”, vazhdoi ajo. “Bashkimi Evropian duhet të përpiqet t’i kthejë të dyja palët në një lloj negociatash pasi gjërat të jenë ftohur pak”.
