Më 6 korrik 2022, Dhoma e Specializuar e Gjykatës Kushtetuese, e përbërë nga gjykatësit Vidar Stensland, Rumen Nenkov dhe Romina Inkuti, nxori vendimin mbi kërkesën referuese të Pjetër Shalës që pretendonte shkelje të të drejtave themelore të tij dhe paraqiste kundërshtime lidhur me juridiksionin e DhSK-së.
Ky panel konstatoi se referimi është i parakohshëm dhe për këtë arsye e shpalli të papranueshëm në bazë të nenit 113 (7) të Kushtetutës, nenit 49 (3) të Ligjit dhe rregullës 14 (f) të Rregullores së Punës të Dhomës së Specializuar të Gjykatës Kushtetuese, raporton “Betimi për Drejtësi“.
“Betimi për Drejtësi” më poshtë ju sjell përmbajtjen e vendimit të panelit të Dhomës Kushtetuese.
Sipas vendimit, Dhoma vëren se parashtruesi u ankua se ndjekja e tij penale bazohet në disa akuza që shkelin të drejtat e tij themelore të garantuara me Kushtetutë.
“Në mënyrë të veçantë, parashtruesi u ankua se paraburgimi arbitrar si krim lufte dhe NPK-ja si një mënyrë e përgjegjësisë penale individuale: (i) ishin bazuar në një burim të pazbatueshëm të ligjit, përkatësisht të drejtës ndërkombëtare zakonore, pa ndonjë akt ligjor të brendshëm; (ii) nuk janë parashikuar në ligj; dhe (iii) nuk përbënin krime sipas të drejtës ndërkombëtare zakonore gjatë periudhës së aktakuzës”, thuhet në vendim.
Tutje, thuhet se Dhoma vëren se ankesat e parashtruesit në radhë të parë ngritin një çështje sipas nenit 33 të Kushtetutës.
“Përderisa parashtruesi i kërkesës është mbështetur gjithashtu në nenin 7 të Konventës, Dhoma rikujton se në bazë të nenit 22, pika 2 dhe 3 të Kushtetutës, këto garanci zbatohen në nivelin kushtetues. Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka ripërsëritur se të drejtat dhe liritë e garantuara me instrumentet ndërkombëtare në nenin 22 të Kushtetutës “kanë status të normave të rangut kushtetues dhe janë pjesë përbërëse e Kushtetutës, njësoj si të gjitha dispozitat e tjera të përfshira në Kushtetutë”, thotë vendimi i Kushtetueses.
Tutje, thuhet se në këtë kuadër, Dhoma, duke qenë zotëruese e karakterizimit që duhet t’i jepet në ligj fakteve të çështjes përpara saj, konstaton se kërkesa duhet të konsiderohet sipas nenit 33 (1) të Kushtetutës dhe nenit 7 të Konventës. Megjithatë, sipas vendimit, përpara se Dhoma të shqyrtojë kërkesën në themel, së pari duhet të konstatojë nëse ajo është e pranueshme.
“Dhoma rikujton se, në përputhje me nenin 113 (7) të Kushtetutës dhe nenin 49 (3) të Ligjit, individët janë të autorizuar t’i referohen Dhomës “shkeljet e pretenduara […] të të drejtave dhe lirive të tyre individuale të garantuara me Kushtetutë [… ]”. Rregulli 14 (f) i Rregullores parashikon që një kërkesë do të jetë e papranueshme nëse asgjë në kërkesë nuk jep shfaqjen e shkeljes së një të drejte kushtetuese”, thotë vendimi.
Sipas vendimit, parashtruesi i kërkesës pretendoi se disa akuza kundër tij kanë shkelur nenet 16 dhe 33 të Kushtetutës dhe nenin 7 të Konventës. Në të njëjtën kohë, procedura penale kundër parashtruesit është në pritje dhe për akuzat në fjalë ende nuk është vendosur.
“Dhoma fillimisht rikujton se parashtruesi u ankua se ai ishte “akuzuar” në kundërshtim me nenin 33 të Kushtetutës dhe nenin 7 të Konventës. Prandaj, lind pyetja nëse Kushtetuta përmban garanci për të mos “akuzuar” një vepër penale për shkak të një sjelljeje që nuk përbënte vepër penale sipas ligjit në kohën e kryerjes”, thuhet tutje nga paneli.
Sipas vendimit, lidhur me këtë, Dhoma paraprakisht në vendimin e saj për kërkesën e Krasniqit dhe Veselit ka theksuar dallimin në mes nenit 33 (1) të Kushtetutës në gjuhën angleze dhe shqipe, duke theksuar në pjesën përkatëse se “askush nuk do të të akuzohet” (theksimi i shtuar, përkthyer nga shqipja) dhe neni 33 (1) i Kushtetutës në gjuhën serbe, i cili thotë se “askush nuk do të shpallet fajtor […]” (theksimi i shtuar; përkthyer nga serbishtja). Dhoma rikujton se në bazë të nenit 5 (1) të Kushtetutës, gjuha shqipe dhe serbe janë gjuhë zyrtare në Kosovë. Prandaj, teksti shqip dhe serbisht i nenit 33 (1) të Kushtetutës janë po aq autoritativë.
“Sa i përket pyetjes se si duhet të zgjidhet dallimi në formulim në tekstin shqip dhe serb, Dhoma i referohet gjetjeve të saj në Vendimin për kërkesën e Krasniqit dhe Veselit, sipas të cilit neni 33 (1) i Kushtetutës i interpretuar në dritën e nenit 7 të Konventës përmban vetëm një garanci për të mos u shpallur fajtor për një sjellje që nuk përbënte vepër penale sipas ligjit në kohën kur është kryer dhe nuk i referohet gjithashtu të akuzuarit të “akuzuar””, thuhet tutje në vendim.
Vendimi thotë se Dhoma vëren se parashtruesi nuk është “shpallur fajtor” për veprat penale në fjalë. Në këto rrethana, parashtruesi, në këtë fazë të procedurës penale, nuk mund të pretendojë se është viktimë e shkeljeve të pretenduara të nenit 33 të Kushtetutës ose nenit 7 të Konventës.
Prandaj, thuhet se Dhoma konstaton se në këtë fazë të procedurës, kërkesa e parashtruesit është e parakohshme dhe si e tillë, nuk shkakton shfaqjen e shkeljeve të të drejtave të parashtruesit sipas nenit 33 (1) të Kushtetutës dhe nenit 7 të Konventës. Rrjedhimisht, kërkesa duhet të shpallet e papranueshme në pajtim me nenin 113 (7) të Kushtetutës, nenin 49 (3) të Ligjit dhe rregullin 14 (f) të Rregullores.
“Ndërsa Dhoma konstaton se kërkesa duhet të hidhet poshtë për arsyet e lartpërmendura, ajo rikujton se, në përputhje me nenin 113 (7) të Kushtetutës, nenin 49 (3) të Ligjit dhe rregullin 20 (1) (a) të Rregullores, një individ mund t’i drejtohet Dhomës pasi të ketë shteruar të gjitha mjetet juridike efektive të parashikuara me ligj kundër shkeljes së pretenduar. Në lidhje me këtë, Dhoma vëren se sipas nenit 47 të Ligjit, trupi gjykues i Gjykatës Supreme, në disa raste të numëruara në mënyrë specifike, do të shqyrtojë ankesat kundër një aktgjykimi të kolegjit të Gjykatës së Apelit dhe se neni 48 (6), (7) i Ligjit parasheh që, në rast të aktgjykimit të formës së prerë, mund të parashtrohet kërkesa për mbrojtjen e ligjshmërisë deri te kolegji i Gjykatës Supreme të Dhomave të Specializuara, në lidhje, ndër të tjera, për shkelje të ligjit penal”, thotë tutje vendimi.
Sipas vendimit, në këtë këndvështrim, Dhoma e sheh të mundur, në këtë fazë të procedurës, të reflektojë vetëm për një çështje më të përgjithshme nëse aplikimi i drejtpërdrejtë nga Dhomat e Specializuara i së drejtës ndërkombëtare zakonore në lidhje me krimet e luftës, duke përfshirë mënyrat përkatëse të përgjegjësisë, dhe ndikimin e të drejtës ndërkombëtare në Kushtetutë sjell shfaqjen e shkeljes së Kushtetutës, në përputhje me rregullin 14 (f) të Rregullores.
Sipas vendimit, Dhoma rikujton se vlerësimi i saj është pa paragjykim ndaj ndonjë përcaktimi të ardhshëm të ankesave, nëse ka të tilla, të cilat parashtruesi i kërkesës mund të ngrejë para Dhomës në lidhje me shkeljen e pretenduar të nenit 33 të Kushtetutës dhe nenit 7 të Konventës në lidhje me përcaktimin. të përgjegjësisë së tij në mënyrë specifike, nëse me të vërtetë, do të kishte një përcaktim të tillë.
“Fillimisht, Dhoma rikujton konstatimin e mëparshëm në Vendimin për kërkesën e Krasniqit dhe Veselit se neni 19 i Kushtetutës nuk kufizohet në çështjen e zbatueshmërisë së marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara, por ka të bëjë edhe me burimet tjera të së drejtës ndërkombëtare. Dhoma më tej vuri në dukje se neni 19 (2) i Kushtetutës i referohet “normave ligjërisht të detyrueshme të së drejtës ndërkombëtare” dhe rrjedh se këto norma të së drejtës ndërkombëtare rrjedhin nga një burim i së drejtës ndërkombëtare të ndryshme nga traktatet ndërkombëtare. Për qëllimet e këtij rishikimi, një burim i tillë, pa dyshim, është e drejta ndërkombëtare zakonore. Nga kjo rrjedh se normat ligjërisht detyruese të së drejtës ndërkombëtare në nenin 19 (2) përfshijnë të drejtën ndërkombëtare zakonore”, thuhet tutje.
Vendimi thotë se Dhoma rikujton se neni 19 (2) i Kushtetutës thotë se normat juridikisht detyruese të së drejtës ndërkombëtare, sikurse marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara, “kanë epërsi ndaj ligjeve të Republikës së Kosovës”. Në këtë aspekt, Dhoma vëren se legjislacioni i Kosovës zbatohet drejtpërdrejt. Prandaj, thuhet që për të siguruar që në një zbatim të tillë të legjislacionit të brendshëm, norma përkatëse ligjërisht detyruese e së drejtës ndërkombëtare të ketë përparësi, siç parashikohet nga neni 19 (2), duhet të ekzistojë mundësia për të zbatuar një normë të tillë drejtpërdrejt.
“Pyetja para Dhomës është më e kufizuar, pasi ka të bëjë me normat e së drejtës ndërkombëtare zakonore që kanë të bëjnë me veprat penale në fjalë, veçanërisht për sa i përket krimeve të luftës dhe krimeve kundër njerëzimit, duke përfshirë mënyrat përkatëse të përgjegjësisë. Në Vendimin e saj për kërkesën e Krasniqit dhe Veselit, Dhoma konstatoi se këto krime dhe mënyra të përgjegjësisë janë drejtpërdrejt të zbatueshme në procedurën para Dhomave të Specializuara, sipas nenit 3 (2) (a), (d) të Ligjit, i cili nga ana tjetër shprehimisht referon të nenit 19 (2) të Kushtetutës, përveç rasteve kur ato janë të papajtueshme me Kushtetutën, veçanërisht me nenin 33 të Kushtetutës. E njëjta gjë vlen edhe në rrethanat e çastit”, thotë tutje vendimi.
Ndërkaq, thuhet se prandaj Dhoma vëren se argumenti i parashtruesit që e ngre parimin lex mitior në një normë kushtetuese, d.m.th se në rastin e dy regjimeve kushtetuese potencialisht të aplikueshme (Kushtetuta e RSFJ-së dhe Kushtetuta e Kosovës) duhet të zbatohet regjimi më i favorshëm për parashtruesin, është i keqkuptuar.
Sipas vendimit, ky argument nuk mund të ketë sukses në dritën e neneve 16 (1), (3) dhe 145 të Kushtetutës dhe vetëm një regjim kushtetues mund të zbatohet nga Dhoma e Specializuar, që është Kushtetuta e Kosovës.
“Për më tepër, Dhoma vëren se parimi i ligjshmërisë ndalon zbatimin prapaveprues të veprave dhe dënimeve të reja penale, të cilat nuk kanë qenë në fuqi në kohën kur është kryer vepra e pretenduar e dënueshme. Megjithatë, ky parim nuk e ndalon një rend të ri kushtetues që të zbatojë drejtpërdrejt të drejtën ndërkombëtare, e cila ishte në fuqi në kohën e aktit të supozuar kriminal. Ajo që ka rëndësi është nëse veprat penale janë përcaktuar me ligjin kombëtar apo ndërkombëtar (penal). Kjo pasqyrohet në nenin 33 (1) të Kushtetutës, i cili bën përjashtim shprehimisht për krimet e gjenocidit, krimet kundër njerëzimit dhe krimet e luftës”, thuhet tutje.
Sipas vendimit, Dhoma vlerëson se ky përfundim mbështetet edhe nga praktika gjyqësore e GJEDNJ-së, e cila vazhdimisht ka konstatuar se është plotësisht legjitime që autoritetet e sunduara nga sundimi i ligjit të ndërmarrin procedura penale kundër personave pas ndryshimit të rendit kushtetues.
Prandaj, thuhet se parashtruesi nuk mund të pretendojë paraqitjen e shkeljes së nenit 33 (1) të Kushtetutës dhe nenit 7 (1) të Konventës kur është fjala për zbatueshmërinë e Kushtetutës së Kosovës para Dhomave të Specializuara, në vend të Kushtetutës së RSFJ-së.
Tutje, vendimi thotë se Dhoma vëren se çështja nëse ndërmarrjes së përbashkët kriminale dhe paraburgimi arbitrar parashikohen me të vërtetë në të drejtën ndërkombëtare zakonore dhe nëse ato ishin të aksesueshme dhe të parashikueshme në kohën konkrete, nuk i takon Dhomës të vendosë në këtë fazë, por paneleve të tjera të Dhomave të Specializuara që të përcaktojnë, në përputhje me kompetencën e tyre përkatëse.
“Për më tepër, Dhoma vëren se Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka konfirmuar natyrën e Dhomave të Specializuara, si gjykatë e specializuar brenda sistemit juridik të Kosovës dhe për këtë arsye kjo nuk shpie në ndonjë paqartësi që cenon “cilësinë” e ligjit në fuqi. Si rezultat i konstatimeve të mësipërme se në këtë moment nuk ka paraqitje të shkeljes së të drejtave themelore, Dhoma më tej e hedh poshtë si të papranueshme kërkesën e parashtruesit për shpalljen e nenit 3 dhe 12 të Ligjit të papajtueshëm me nenet 19 dhe 33 të Kushtetutës”, thuhet tutje.
Sipas vendimit, duke pasur parasysh se më sipër, Dhoma konstaton se kërkesa nuk zbulon shkelje të nenit 33 (1) të Kushtetutës dhe nenit 7 të Konventës kur bëhet fjalë për zbatueshmërinë e drejtpërdrejtë të Dhomave të Specializuara të krimeve të luftës sipas së drejtës ndërkombëtare zakonore, duke përfshirë format përkatëse të përgjegjësisë penale individuale. Nga kjo thuhet se rrjedh se kjo pjesë e kërkesës së parashtruesit, në këtë fazë të procedurës, duhet të shpallet e papranueshme në përputhje me rregullin 14 (f) të Rregullores.
“Në kërkesën e tij, parashtruesi i kërkesës kërkoi nga Dhoma të caktojë një seancë dëgjimore. Dhoma rikujton se, në përputhje me rregullin 15 (4) të Rregullores, pas skadimit të afateve kohore për paraqitjen e parashtresave me shkrim, Dhoma do të vendosë për një kërkesë në bazë të parashtresave me shkrim, përveç rasteve kur një seancë dëgjimore zhvillohet në interesat e administrimit të drejtë të drejtësisë. Në rrethanat aktuale, Dhoma konsideron se mund të vendosë për kërkesën pa kërkuar seancë dëgjimore. Duke pasur parasysh sa më sipër, kërkesa e parashtruesit për seancë dëgjimore duhet të hidhet poshtë”, thuhet në fund të vendimit.
Shala u arrestua më 16 mars 2021, nga autoritetet belge dhe u transferua në Hagë më 15 prill 2021, në bazë të një kërkese për bashkëpunim në zbatimin e fletëarrestit dhe urdhrit për transferim lëshuar nga Dhomat e Specializuara të Kosovës.
Në aktakuzën e konfirmuar, Shala ngarkohet me përgjegjësi penale individuale në forma të ndryshme për krime lufte si ndalim arbitrar, trajtim mizor, torturë dhe vrasje të paligjshme, të kryera në kontekstin e konfliktit të armatosur në Kosovë dhe në lidhje me këtë konflikt.
